De archeologie van een boekenkast

… andere tijden en plekken weer bezocht …

Een verzameling boeken is net als een menselijk lichaam. Cellen groeien aan, cellen sterven af. Er komen boeken bij. Maar door de jaren heen verliest een boekenkast ook boeken. Sinds mijn middelbare schooltijd mag ik graag lezen. Romans en non-fictie. De leeslijsten voor de vakken Nederlands, Duits, Frans en Engels zorgden voor een vonkje dat nooit meer is gedoofd. Sinds 2007, toen ik betrokken raakte bij de Friese politiek, ben ik ook meer Frysk gaan lezen. Ik kocht niet alleen boeken, ik leende ook boeken uit. Soms kwamen die niet meer terug. Soms gingen ze naar de kringloop. Mijn boekenkast puilde uit en ruimte op de planken was een schaars goed.

In 2024 ben ik twee keer verhuisd. Eerst naar Olst, waar ik een paar maanden in een prachtig appartement mocht wonen. Later ben ik naar Wijhe verhuisd, waar ik nu permanent woon. De boeken gingen ook mee. Naar Olst sleepte ik een paar noodzakelijke kookboeken en wat literatuur. In Wijhe staat inmiddels als een grotere collectie. Al dit gesleep heeft er toe geleid dat ik mijn verzameling boeken eens flink onder de loep heb genomen. Dit was een onverwacht genoegen omdat ik allemaal prachtige boeken tegen kwam die een beetje naar de uithoeken van mijn geheugen waren verbannen. Ik kwam ook leuke handgeschreven teksten tegen. Vaak op het voorblad onder de datum en de plaats waar ik het boek gekocht had. De jaren trokken aan mij voorbij en de verrassende vondsten voelden als fleurige archeologische artefacten. Graag neem ik u even mij op mijn reis door de tijd. Niet dwars door de aardlagen waar een echte archeoloog zijn wetenschap bedrijft. Maar als een hobby-Indiana Jones die de boeken bij langs gaat en steeds verder terug in de tijd belandt.

Een van mijn eerste boeken is een verjaardagscadeau. Het hele schaap Veronica kreeg ik van overburen. De stickers waar meisjes van 5 gek op zijn, had ik trots onder mijn moeders handschrift (ik kon immers zelf nog niet schrijven) geplakt.

Kinderboek met sticker.

Een andere leuke vondst was het voorblad van Oerog van Hella Haasse. Onderdeel van de Jonge Lijsters reeks waar het lezen van literatuur op de middelbare school mee begon. In diezelfde periode kwamen Max Havelaar en werk van Louis Couperus ook om de hoek kijken. Een vriendin van mijn moeder gaf mij een exemplaar van Extaze. Dit werk van Couperus is net als blauwe kaas: het is een aangeleerde smaak en sommigen hebben er een hard grondige hekel aan. Wat mij pas opviel tijdens mijn recente archeologische speurtocht, is dat dit boek in 1942 is gedateerd. Ik vermoed dat de bevriende oudere dame het boek gekocht heeft halverwege de oorlog. Het was niet na te gaan of het ook eerder gedrukt is. Mijn vermoeden is dat het voor de oorlog gedrukt is omdat papier volgens mij niet rijkelijk voorhanden was in 1942.

Middelbare school tijd.

Een paar wonderlijke vondsten. Onder andere een boek (de Decamarone) uit iemand anders zijn boekenkast. Werkelijk geen idee hoe dit boek bij mij beland is. Wel prijkt aan de binnenkant een prachtige ex-libris. Dit soort naamplaten herinneren mij er aan dat ik best zelf dit soort kleine kunstwerkjes kan laten maken. Echter, verder dan de naamsticker uit mijn kindertijd ben ik nooit gekomen. Wel heb ik 20 jaar geleden een boekenstempel gekocht waarmee ik mijn naam en andere gegevens iets netter kon plaatsen. In een boek van Philip Roth (The plot that saved America) trof ik een stempelprint aan. Op Schiphol had ik blijkbaar dit boek gekocht. Allemaal herinneringen aan mijn allereerste vliegreis kwamen zo ook weer naar boven. Samen met een vriendin vloog ik in 2005 naar Schotland. Uit diezelfde tijd stamt ook een aankoop in Amsterdam. In een boek over Franse geschiedenis had ik ook mijn gedachten over de P.C. Hooftstraat toevertrouwd.

Vreemde ex-libris en stempelvreugde.

Dan de wonderlijke vondsten. Geen teksten maar stukjes papier die ik aantrof tussen de bladzijdes van de boeken. Allereerst een van mijn oudste kookboeken. How to be a domestic Goddess van Nigella Lawson. Tijdens mijn studententijd kocht ik dit boek in de Scholten Wristers in Groningen. Vooral de Victorian Sponge Cake (een soort vochtige cake) en de pizza uit dit boek heb ik vaak gebakken. Tussen de bladzijdes (die aardige bevlekt zijn met vet- en suikerresten) trof ik een wikkel van een Verkade reep aan. De uiterste houdbaarheidsdatum van de reep lag in 2004 (!).

Een andere mooie vondst was een boek dat ik gekocht had in Parijs. Henry James zijn Washington Square had ik aangetroffen bij een boekenhandelaar met een kraam aan de Seine. In de buurt van deze kraam had ik een handgetekende plattegrond gevonden. Waarschijnlijk gemaakt door een Engelssprekend persoon. Daarnaast gebruikte deze cartograaf geen gewoon papier maar een uitgeklapte papieren zak. De plattegrond, waar de belangrijkste toeristische hotspots van Parijs op stonden aangegeven, had ik tussen de bladzijden van het boek bewaard.

Oude wikkels. Als boekenlegger of plattegrond.

Mijn reis door de boeken leverde ook een onverwachte reis door de tijd en plaatsen op. Verhuizen is best veel werk en zorgt er voor dat de verhuizer zijn blik vaak op de toekomst heeft gericht. Toch levert het reilen en zeilen van verhuizen soms ook een ander perspectief op. De blik richt zich dan even op het verleden. Een kleine glimlach het prettige resultaat.